แนวคิด Clean Architecture: สร้างระบบที่แยกหน้าที่ชัดเจน และดูแลง่าย
การพัฒนาซอฟต์แวร์ที่ดีไม่ได้วัดกันที่ “โค้ดทำงานได้” เท่านั้น แต่ต้องสามารถ ดูแล แก้ไข และต่อยอด ได้ง่ายในระยะยาว และนี่คือจุดที่แนวคิด Clean Architecture เข้ามามีบทบาท
Clean Architecture คือแนวทางการออกแบบซอฟต์แวร์ให้แต่ละ “ชั้น” มีความรับผิดชอบเฉพาะตัว และไม่ขึ้นกับเทคโนโลยีภายนอก โดยเฉพาะเรื่องของ UI, Framework, หรือฐานข้อมูล ซึ่งเหมาะมากกับระบบที่มีการเปลี่ยนแปลงบ่อยและต้องรองรับการเติบโต
Clean Architecture คืออะไร?
Clean Architecture คือโครงสร้างระบบซอฟต์แวร์ที่แบ่งแยกหน้าที่ของแต่ละชั้นไว้อย่างชัดเจน และกำหนดทิศทางการพึ่งพากัน (Dependency Rule) อย่างเข้มงวด
แนวคิดหลัก: ด้านในต้องไม่รู้จักด้านนอก แต่ด้านนอกสามารถอ้างถึงด้านในได้
ทำไมต้อง Clean Architecture?
- ✅ ช่วยให้โค้ดอ่านง่าย / แก้ไขง่าย
- ✅ แยก logic ออกจาก UI และฐานข้อมูล
- ✅ ทดสอบ (Unit Test) ได้ง่ายขึ้น
- ✅ ยืดหยุ่นต่อการเปลี่ยนเทคโนโลยี เช่น เปลี่ยนจาก REST เป็น GraphQL หรือ MongoDB เป็น PostgreSQL
โครงสร้างของ Clean Architecture
Clean Architecture แบ่งระบบออกเป็น หลายชั้น (Layer) โดยแต่ละชั้นจะมีขอบเขตความรับผิดชอบของตัวเอง และมี “ทิศทางการพึ่งพา” ที่ชัดเจนคือ จากนอก → ใน
1. UI Layer (Interface Adapter)
- จัดการการรับ-ส่งข้อมูลระหว่างผู้ใช้กับระบบ
- Controller, Presenter, ViewModel
- ไม่มี Business Logic อยู่ในชั้นนี้
2. Use Case / Application Layer
- Logic การทำงานตามกรณีใช้งานของระบบ เช่น สมัครสมาชิก, สั่งซื้อสินค้า
- ควบคุม flow ระหว่างชั้น UI กับ Domain
3. Domain Layer (Entities)
- แก่นของระบบ เช่น กฎทางธุรกิจ, Entity Model
- ไม่พึ่งพา framework ใด ๆ
- เป็นส่วนที่ “คงอยู่ได้นานที่สุด” ในระบบ
4. Infrastructure Layer
- ส่วนติดต่อกับระบบภายนอก เช่น ฐานข้อมูล, API, ไฟล์ระบบ
- สามารถเปลี่ยนแหล่งข้อมูลได้โดยไม่กระทบ Domain
ตัวอย่างการไหลของคำสั่ง
เช่น: ผู้ใช้กดปุ่ม “สั่งซื้อ” ในแอป
- UI รับคำสั่งและส่งไปยัง Use Case
- Use Case เรียก Business Logic ใน Domain
- Domain ตรวจสอบข้อมูล → อนุมัติ
- Use Case เรียก Repository ใน Infra เพื่อบันทึกลง DB
- ส่งผลลัพธ์กลับ UI
เปรียบเทียบกับการเขียนระบบแบบเดิม
| ด้าน | โค้ดแบบเก่า (Monolith / MVC) | Clean Architecture |
|---|---|---|
| ความยืดหยุ่น | เปลี่ยนยาก (ผูกหลายชั้น) | เปลี่ยนได้เฉพาะจุด |
| การทดสอบ | Mock ยาก | ทดสอบง่ายขึ้น (Mock เพียงชั้นเดียว) |
| การดูแล | ต้องเข้าใจทั้งระบบ | เข้าใจเป็นส่วน ๆ |
| ความเสี่ยง | เปลี่ยนฟีเจอร์หนึ่งกระทบทั้งระบบ | ความเสี่ยงต่ำ |
สรุป
Clean Architecture ไม่ใช่แค่รูปแบบการเขียนโค้ด แต่คือแนวคิดในการสร้างระบบที่มั่นคง เติบโตง่าย และดูแลได้จริง
สำหรับทีมพัฒนาที่ต้องดูแลระบบระยะยาว หรือบริษัทที่มีทีมหลายชุดทำงานร่วมกัน Clean Architecture ช่วยลดความซับซ้อนและเพิ่มคุณภาพของซอฟต์แวร์อย่างแท้จริง
